Chuyện
thủy sản ở Việt Nam
Xin mời đọc kỹ bài này trước khi quyết định không bao giờ bước vào tiệm
nghêu sò ốc hến, hoặc không bao giờ ăn thủy hải sản sống hoặc nấu không đủ
chín. Có người cười vào (mặt, mũi,...) tôi: «Chuyện này xưa rồi, ai cũng biết, có ai chết được ghi trên mộ bia “chết
vì ăn thủy hải sản sống đâu”» Đúng! Xin hãy xem những hình ảnh minh họa về
những người bị ngộ độc thực phẩm ngay dưới đây.
Nhập viện vì ăn thủy hải sản ...
Cá, tôm, sò, ốc là những thủy sản rất quen thuộc trong các bữa ăn hằng
ngày tại quê nhà, nhưng chúng cũng có thể là mối de dọa cho sức khỏe. Nhiễm
giun sán là vấn đề đáng lo ngại đối với mọi người.
Thủy sản cũng như các loài động vật đều có thể bị nhiễm giun sán nhưng
chỉ có một số mới truyền sang cho người mà thôi.
Gần đây báo chí bên nhà có nói nhiều về sự bộc phát của bệnh sán lá,
khoa học gọi là Distomatosis, do cá truyền sang cho người tại một số tỉnh ở VN.
Các giới chuyên môn nghĩ rằng bệnh lý nầy có nguyên nhân chính từ tập
tục ăn gỏi cá sống hoặc ăn cá nấu không thật chín.
Nghiên cứu tại VN cho biết có từ 45% đến 80% cá nuôi tại một số vùng đã
bị nhiễm sán lá rất trầm trọng.
Tại Nam Định, nơi thường có tập tục ăn gỏi cá sống, thì số người bị
nhiễm sán lá từ cá có thể lên đến 65%, và cá nuôi thì bị nhiễm lối 44,7%.
Tại Nghệ An, chó mèo và heo bị nhiễm sán lá từ cá truyền qua với tỷ lệ
13-38%.
Riêng An Giang và Nghệ An là hai tỉnh không có tập quán ăn gỏi cá sống
cho nên số người bị nhiễm sán lá từ cá chỉ ở mức độ từ 0,1 đến 1% mà thôi
(VietnamNet 18/10/2006).
Nhiễm sán lá là một vấn đề rất nghiêm trọng tại vùng Đông Nam Á, đặc
biệt là Trung Quốc, ViệtNam, Thái Lan, Làovà Cam Bốt.
Có
nguy hiểm đến sức khỏe hay không?
Triệu chứng thay đổi tùy theo loại sán, tùy theo số lượngsán nhiều hay
ít, tùy nơi định vị và tùy theo thời gian mới nhiễm hay đã bị nhiễm từ nhiều
năm rồi. Nói chung triệu chứng ban đầu lúc ấu trùng di chuyển có thể là đau
bụng, thường là ở vùng hạ sườn phải (right upper quadrant), nôn mửa, tiêu chảy,
biếng ăn, mất cân…Một thời gian sau thì có triệu chứng gan mật, vàng da vv…
Sán lá gan Fasciola Gigantica to
nhất, thường làm nghẽn bít hệ thống mật và gây tổn hại mô gan. Báo Thanh Niên
Daily ngày Sept 22 /2006 có nói đến một ca tại Quảng Bình sán lá gan xuyên qua
da và chui ra khỏi lồng ngực lúc bệnh nhân đang được bác sĩ khám. Một vài loài
như sán lá phổi Paragonimus Westermani có thể gây ra những triệu chứng trầm
trọng khi chúng vào trong phổi, trong các hạch hoặc trong não.
Hình ảnh nội tuyến 1
Gỏi cá sống và giun đầu gai Gnathostoma
Gỏi cá sống là đặc sản của vùng duyên hải VN. Món gỏi cá sống tuy rất
ngon nhưng nó vẫn là mối đe dọa đối với sức khỏe chúng ta.
Cá sống có thể nhiễm khuẩn và nhiễm ký sinh trùng mà đáng kể nhất là
giun đầu gai Gnathostoma. Loại giun này rất phổ biến tại vùng Đông Nam Á, Nam Mỹ , Mexico , Peru
và Ecuador Nam
Giun trưởng thành (adult) sống trong bao tử chó và mèo. Trứng giun theo
phân nhiễm vào nước mưa chảy xuống ao hồ sông rạch. Trứng nở ra ấu trùng
(larvae) và bị một loạigiáp xác (crustacea) thật nhỏ có tên là Cyclop ăn vào.
Cá, lươn, rắn, ếch nhái, gà vịt, và các loại thủy cầm(waterfowl) đương nhiên
nuốt Cyclop vào bụng và bị nhiễmgiun đầu gai. Trong các loài vật vừa kể, ấu
trùng giun sẽ định vị trong thịt.
Khi chúng ta dùng cá sống, ấu trùng vào bụng, xuyên ruột và đi tứ tung
trong cơ thể chúng ta. Giun có thể vào gan, vào mắt, di chuyển dưới da, hoặc
đến định vị trong não hay trong tủy sống. Đây là bệnh Gnathostomosis.
Đi đến đâu, giun gây tình trạng viêm sưng đến đó. Tùy nơi giun định vị
mà triệu chứng sẽ khác nhau. Ở mắt, sẽ làm giảm thị lực hoặc mù lòa, và gây ho
hen nếu ở hệ hô hấp.Nguy hiểm nhất là nếu giun định vị trong hệ thần kinh trung
ương và gây chứng viêm não tủy (Encephalomyelitis), làm rối loạn cảm giác, liệt
tứ chi và có thể chết.
Vài năm trước đây Hội Dược Sĩ VN tại Hoa Kỳ cũng có đăng một bài nói về
một ca nhiễm giun đầu gai ở một Việt kiều lúc về thăm quê hương. Trong thời
gian ở VN, anh ta có nhậu với bạn bè món thịt rắn hổ mang, và đặc biệt là anh
ta xơi sống nguyên tim rắn với hy vọng là sẽ được sung sức bằng 5 bằng 10 ngày
thường.
Khi trở qua Hoa Kỳ, anh ta bắt đầu ngã bệnh và có dấu hiệu mệt mỏi yếu
sức lạ thường lại thêm sốt, nổi mày đay ở chân, đau ở vùng gan, ớn lạnh về
chiều. Kết quả xét nghiệm máu,cho thấy số bạch cầu Eosinophils trong máu tăng
cao 13.000.
Các bác sĩ bên Mỹ mò mẫm chữa trị bằng kháng sinh, nhưng bệnh vẫn không
thuyên giảm. Cuối cùng qua sự cố vấn của một nhà ký sinh trùng học, bác sĩ
Nagami, thuộc The Centers for Disease Control & Prevention (CDC), bệnh đã
được chẩn đoán chính xác: bệnh nhân đã bị nhiễm giun đầu gai Gnathostoma
Spinigerum.
Những
điểm cần lưu ý:
Sán lá chỉ có thể phát triển và tồn tại lâu dài nếu trong ao hồ hội đủ
các yếu tố như có sự hiện diện của một loại ốc thích hợp sống trong nước, cây
cỏ thảo mộc dưới nước, cá tôm sống ở nước ngọt và sau hết phải có người hay một
loài động vật nào đó ăn vào. Cá chép (Carp) thuộc họCiprinidae thường là ký chủ
trung gian của sán lá Clonorchis Sinensis và của sán lá Opisthorchis spp. Điều
kiện khí hậu và điều kiện kinh tế xã hội của Việt Nam rất thuận lợi để bệnh sán
lá dễ phát triển và dễ lây truyền.Người bị nhiễm qua việc ăn cá sống, nấu không
đủ chín hoặc ăn sống các loại rau cải mọc dưới nước đã bị nhiễm ấu trùng sán
lá. Thí dụ tại VN có thể thấy rau muống ruộng, rau dừa, ngó sen, rau ngổ, rau
bồn bồn, rau chút, rau bông súng, rau cần ống. Tại hải ngoại có rau Cresson
Sauvage mọc dưới nước (watercress) cần phải để ý vv…
Video: Trồng rau muống tại miền Bắc:
Việt
Nam
Theo ĐÀO VIỆT HÀ (Viện Hải Dương Học Nha Trang)
«Vụ ngộ độc do
ăn ốc biển xảy ra ngày 4-4 tại Phú Yên đã làm một người chết và hai người phải
cấp cứu. Ngày 17-10 vừa qua, một vụ ngộ độc tương tự lại xảy ra tại Quảng Ngãi,
kết quả là hai trong số ba nạn nhân tử vong sau khi cả ba người ăn khoảng 500g
món ốc nướng. Có bao nhiêu loài ốc độc?
Co bao
nhieu loai oc doc Co bao nhieu loai oc doc
Loài ốc
bùn Nassarius papillosus (Linnaeus, 1758) được xác định là đối tượng gây ra vụ
ngộ độc ngày 17-10-2006 tại Quảng Ngãi - Ành: CTV
Xem thêm:
Có bao nhiêu loài ốc độc? - Tin Khoa Hoc, http://vietbao.vn/Khoa-hoc/Co-bao-nhieu-loai-oc-doc/40173736/188/
Tin nhanh
Việt Nam
Đối với
ngộ độc tử vong do ốc biển qua con đường thức ăn như vụ ngộ độc đã nêu ở trên
là trường hợp đầu tiên được ghi nhận tại VN. Tuy nhiên, các trường hợp ngộ độc
tương tự đã từng xảy ra khá phổ biến tại khu vực Thái Bình Dương, điển hình là
tại Nhật Bản.
Thông
thường, các loài ốc biển có thể ăn được, nhưng đột nhiên lại trở thành độc mà
chúng ta không thể biết lý do tại sao chúng trở nên độc. Một số loài ốc chỉ độc
ở một bộ phận nào đó nhất định (thường là tuyến nước bọt), nhưng cũng có những
loài ốc hoàn toàn độc và hết sức nguy hiểm đến tính mạng nếu như chúng ta vô
tình ăn chúng.
Gần đây,
khá nhiều loài ốc được ghi nhận là nguyên nhân của các vụ ngộ độc cho con người
thông qua con đường thức ăn như ốc mặt trăng (Turban), ốc đụn (The top of
Shells), ốc tù và(Trumpet Shells), ốc hương Nhật Bản(Ivory Snails), ốc trám
(Oliva)
Tùy vào
từng loài ốc, bản chất độc tố có thể là Saxitoxin(độc tố vi tảo tích lũy trong
các sinh vật hai mảnh vỏ, một số loài cua rạn...) hoặc Tetrodotoxin (độc tố cá
nóc, mực đốm xanh, so...). Độc tố trong các loài ốc mặt trăng, ốc đụn và ốc
trám đã được xác định là Saxitoxin (một loại độc tố thần kinh thường gặp ở một
số loài vi tảo giáp Alexandrium)».
Từ lâu, Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) và Tổ Chức Lương
Nông Thế Giới (FAO) đã cảnh báo các quốc gia vùng Đông Nam Á, trong đó có Việt
Nam về hiểm họa cá nước ngọt nhiễm sán lá lây truyền cho người.
Đây là một vấn đề y tế công cộng vô cùng quan trọng
ảnh hưởng cho cả thế giới. Năm 1995 tổ chức WHO đã ước lượng vùngĐông Nam Á có
khoảng 9 triệu người bị nhiễm sán lá vàTrung Quốc có lối 20 triệu người bị
nhiễm mà trầm trọng nhất là vùng tỉnh Quảng Đông ở về phía Nam. Riêng Việt nam
có trên 7 triệu người nằm trong diện nguy hiểm có thể bị nhiễm sán lá gan trong
đó có 1 triệu người đã bị nhiễm thật sự.
Tổ chức FIBOZOPA gần đây cũng đã cho biết số người bị
nhiễm sán lá tại vùng sông Hồng, Bắc Việt Nam
Tại những vùng nhiễm sán, WHO cũng quan tâm đến sự
xuất hiện của một số bệnh lý như bệnh Cancer ác tính ống dẫn mật
Cholangiosarcoma, bệnh sỏi túi mật Gallstones(do nhiễm sán lá Opisthorchis và
sán lá Clonorchis), bệnh tiêu chảy và bệnh loét bao tử Peptic Ucers (do nhiễm
sán lá Haplorchis và sán lá Metagonimus). Phải chăng sự hiện diện của sán lá đã
ảnh hưởng đến sự xuất hiện của Cancer Cholangiosarcoma và của sỏi mật?
Sán lá nhiễm từ cá không phải là hiểm họa duy nhất
tại Việt Nam
Ngoài ra cũng không nên thờ ơ với bệnh thịt heo gạo
Cysticercosis do sán dây Taenia Solium gây ra, thịt heo nhiễm giun bao
Trichinella Spiralis, và thịt bò gạo do sán dây Taenia saginata …
Cẩn thận với
các món quá ngon như gỏi cá sống, sushi, sashimi, nem chua, bò tái chanh, thịt
bò beefsteak chiên nửa sống nửa chín …nếu ăn ở Việt Nam
Tổ Chức Lương Nông Thế Giới FAO nhìn nhận là tại Á
Châu, việc kiểm soát và giải quyết mối nguy cơ nhiễm sán lá từ thực phẩm (FBT:
foodborne trematodes) là một vấn đề vô cùng khó khăn và phức tạp cần phải có sự
quyết tâm và phối hợp nhịp nhàng của rất nhiều lĩnh vực chuyên môn.
Giáo dục dân chúng để thay đổi lối sống, quan tâm hơn
đến vệ sinh, thay đổi tập tục và thói quen ăn uống, như đừng bao giờ ăn cá
sống, cũng như đừng ăn sống các loại rau cỏ mọc dưới nước là công việc cần phải
làm trước mắt. Chuyện coi vậy mà không phải dễ làm đâu!
Bệnh cá nhiễm sán lá lây truyền cho người tại Việt Nam
Để kết luận, tác giả xin mượn lời cảnh báo có vẻ bi
quan củaTS Đặng thị Cẩm Thạch, Trưởng Phòng Ký Sinh Trùng(Viện Sốt Rét, Ký Sinh
Trùng- Côn Trùng Trung Ương):
«Việt Nam nằm
trong vùng khí hậu nhiệt đới, cùng với tập quán ăn uống, sinh hoạt chưa đảm bảo
vệ sinh, rất thuận lợi cho sự phát triển của các bệnh giun, sán. Ước tính, trên
toàn quốc số người nhiễm giun đũa khoảng 60 triệu người, giun tóc 40 triệu
người và giun móc 20 triệu người, trong đó số nhiễm phối hợp 2, 3 loại giun lên
tới 60-70%.»
Không biết lời báo động trên có làm cho người dân
mình lo sợ và thay đổi cách ăn uống hay không ?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét