Nhớ nhà châm điếu thuốc

Nhớ nhà châm điếu thuốc

Nguyễn Ngọc Chính

Rất ít người biết đến việc thi sĩ Hồ Dzếnh (1916–1991) sáng tác bài thơ năm chữ mang tên «Màu cây trong khói» trên báo Người Mới từ năm 1940. Bài thơ này chỉ được nhiều người biết đến qua nhạc phẩm «Chiều» do nhạc sĩ Dương Thiệu Tước phổ thành bài hát năm 1960. Thơ và nhạc quyện lấy nhau trong một khung cảnh nhớ nhà thật lãng mạn:

«… Ngỡ lòng mình là rừng

Ngỡ hồn mình là mây

Nhớ nhà châm điếu thuốc

Khói huyền bay lên cây...»

Tôi đã «châm điếu thuốc»  không biết bao nhiêu lần trong đời nhưng chưa một lần nào vì… nhớ nhà như Hồ Dzếnh. Thành tích châm thuốc này cũng không có gì đáng tự hào vì thời buổi này chiến dịch «No Smoking» đã xuất hiện rầm rộ trên khắp thế giới.

Bản nhạc «Chiều» -  Thơ Hồ Dzếnh, nhạc Dương Thiệu Tước

Không cần phải nói đến tác hại của việc hút thuốc, ấy thế mà gần đây lại có tin chất nicotine trong thuốc lá lại có tác dụng… chống lại virus Corona. Chưa có tài liệu nào chính thức xác nhận thông tin này nên tạm thời chỉ coi đây là «fake news» cần kiểm chứng. RFI đưa tin:

«Chất nicotine có tác dụng “chống đỡ” dịch bệnh Covid-19? Đây là một hướng nghiên cứu mới nghiêm túc mà các nhà khoa học của Pháp đặt ra sau khi một nhóm bác sĩ của bệnh viện Pitié Salpétrière, Paris, công bố một báo cáo theo đó tỉ lệ người nghiện thuốc lá nhiễm Covid-19 rất thấp».

Cho đến nay, ước tính 1,1 tỷ người hút thuốc lá truyền thống và 41 triệu người hút thuốc lá điện tử trên toàn thế giới đã nhận được những chỉ dẫn khác nhau về mối đe dọa tiềm tàng của virus corona chủng mới từ các cơ quan y tế công cộng.

Trong số 1.099 bệnh nhân viêm phổi được khảo sát, có 927 người không hút thuốc, chiếm 85,4% tổng số ca bệnh; 21 người có tiền sử hút thuốc, chiếm 1,9% và 137 người hút thuốc, chiếm 12,6%.

Một bài báo gần đây lưu hành trên mạng xã hội WeChat của Trung Quốc cho rằng những người hút thuốc có tỷ lệ nhiễm COVID-19 thấp hơn nhiều so với những người không hút thuốc. Tuy nhiên, điều này đã bị các chuyên gia phủ nhận và vẫn còn đang được bàn cãi.

Ảnh hưởng của thuốc lá và những ý kiến trái chiều về bệnh dịch Virus Corona

Năm 2017 tôi ghé Singapore và thấy đất nước này rất mạnh tay với việc hút thuốc. Việc hút thuốc tại đây đã bị cấm tuyệt đối ở những nơi công cộng và chỉ được hút tại những nơi có thùng rác… «gạt tàn thuốc». 

Năm 2017, tại Singapore chỉ được hút thuốc ở những nơi quy định. Hình chụp trên đường Orchard

Trở lại Singapore năm 2919, tình trạng cấm hút thuốc trên đường Orchard, con đường mua sắm của đất nước này, đã trở nên nghiêm ngặt hơn với các bảng «cấm hút thuốc» được vẽ ngay trên mặt đường, kèm theo mức hình phạt từ 200 đến tối đa 1.000 đô Sing đối với những người vi phạm.

Năm 2019 có những bảng cấm hút thuốc kèm hình phạt tiền ngay trên mặt đường Orchard, con đường mua sắm nổi tiếng của Singapore

Tại Việt Nam, «cà phê – thuốc lá» thường đi đôi với nhau trong câu chuyện hàng ngày. Hồi còn đi học, thỉnh thoảng tôi vẫn ra cà phê và nếu đủ tiền còn mua thêm vài điếu thuốc lẻ để hút cho «thơm râu». Rõ ràng là học đòi làm người lớn!

Hồi xưa, «rượu chè – hút sách» được dùng để chỉ hai món trong «tứ đổ tường». Có đến «bốn món ăn chơi» gồm: «yên» (thuốc phiện), «đổ» (cờ bạc), «tửu» (rượu chè), «sắc» (trai gái). Tất cả những món đó đều được coi như hợp pháp trong suốt thời Pháp thuộc từ 1945 đến 1954.

Thế hệ đàn anh thường phì phèo thuốc Mic, Cotab, Melia, Bastos, Capstan, Ruby... Sang đến thập niên 60-70, hay còn gọi là thời «OK Salem», lại có thuốc lá của Mỹ như Salem, Pall Mall, Camel, 555, Lucky Strike, Philip Morris, Winston, Marlboro, Dunhill…

Thuốc Cotab

Thuốc Bastos

Thuốc Salem

Thuốc Pall Mall

Giữa lúc «giao thời» sau năm 1975 lại có anh Samit từ bên Thái Lan mò sang. Samit là loại thuốc «sang trọng có đầu lọc» nên mới có câu đề cao «tính ngoại giao, xin xỏ, chạy chọt» của thuốc lá: «Samit nói ít hiểu nhiều» hay «Ba số 5… vừa nằm vừa ký»!

«Samit nói ít hiểu nhiều»

Bước qua «thời điêu linh» lại xuất hiện thuốc loại thuốc rê, thường gọi là «bốc, lăn, xe… ông già le lưỡi liếm». Thật ra thì tiền thân của thuốc rê là thuốc Cẩm Lệ, «các ôn, các mệ» ngoài miền Trung đã hút từ lâu. Đặc biệt của thuốc Cẩm Lệ là dùng giấy vấn điếu thuốc thành hình tam giác chứ không phải hình trụ!

«Máy» cuốn thuốc rê

Miền Bắc thì có thuốc lào. Muốn hút thuốc lào phải có «điếu cày» thường làm bằng tre hay sang hơn là bằng kim loại. Điếu cày lại phải có «nõ điếu» là một cái lỗ nhỏ để tra thuốc lào rồi cứ thế mà «rít». Nhờ có nước trong ống điếu nên mỗi khi rít tạo ra âm thanh nghe… rất «phê»!

Dân Miền Bắc thường ca tụng thuốc lào «thơm mồm, bổ phổi, diệt trùng lao» cho nên mới có câu «Nhớ ai như nhớ thuốc lào / Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên»! Dân Miền Nam trong thời đi «học tập cải  tạo» cũng học được nghề «bắn» thuốc lào như bắn súng bazooka chống tăng trong thời chiến.

Khi không có sẵn điếu cầy, người ta có thể dùng lá chuối hay giấy báo cuộn lại, miệng ngậm một ngụm nước… thế là có thể «phê» được thuốc lào. Trong cải tạo, nhiều anh ghiền thuốc lại còn lấy lá khoai mì, sắt nhỏ, phơi khô để tự sản xuất thuốc lào, bảo đảm không thua gì «Thuốc lào Vĩnh Bảo» hay «Thuốc lào 3 số 8»!

Hút thuốc lào ở Miền Bắc

Lan man từ chuyện «nhớ nhà châm điếu thuốc» của âm nhạc sang đến chuyện thời sự Corona rồi lại chuyện hút thuốc lào… tác giả chỉ muốn ôn lại những kỷ niệm về thuốc lá. Vẫn không thể hiểu được tại sao người ghiền thuốc lại có thể «trung thành» với thứ khói «chết người» đến như vậy?

Đâu phải tại nhớ nhà mới châm điếu thuốc!

Nguyễn Ngọc Chính

*******

Karaoke «Chiều» – Nhạc sĩ Dương Thiệu Tước:

https://www.youtube.com/watch?v=jpMueoGeZm

P.S: Tin chất nicotine có thể chống đỡ tác hại do Coronavirus gây ra là có thật (chứ không phải fake news) nhưng chính phủ không muốn tuyên bố rùm benh hiện nay vì sợ dân chúng sẽ ùa nhau... mua thuốc hút (nhưng có những cái patch dán vào người cho những ai muốn cai thuốc cũng có thể thay thế thuốc lá. Tuy nhiên đây là «tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa» vì coronavirus hay thuốc lá thì cũng gây hại đến phổi...